Wetenschap / natuurwetenschappen
→ [ Home algemeen ] [ Lijst ]



Eenheden

Wij hebben een internationaal aanvaard systeem van eenheden: het SI-stelsel. Een paar onderdelen hiervan ben ik niet zo gelukkig mee. Het kilogram is de enige eenheid met een voorvoegsel. Kan i.p.v. kg niet beter een nieuwe term worden ingevoerd met dezelfde waarde? De gram is te klein en de ton is weer te groot.
Als decimaal teken heeft men de komma gekozen terwijl in de praktijk de punt ook veel gebruikt wordt. Het andere teken wordt nog wel vaak gebruikt (maar niet officieel) om duizendtallen van elkaar te scheiden. In tekst dient de punt om zinnen van elkaar de scheiden en de komma zinsdelen. De punt is dus een krachtiger scheidingsteken dan de komma. Een groot getal als bijv. een miljoen euro weergeven als 1.000.000,00 is onlogisch t.o.v. het gebruik van de komma en de punt in tekst. Los van de vraag in welke landen beide alternatieven gebruikelijk zijn, zou ik daarom liever de punt zien als decimaal teken. Of men dan de komma of een spatie gebruikt om duizendtallen te scheiden is dan van minder belang.
Als hoekmaat kiest men voor de radiaal. Hier duikt 2Pi steeds weer op. Als Pi wordt vervangen door Di, waar ik in het artikel over het getal Pi op inga, zou dit al een verbetering zijn, maar liever zou ik de cirkel als eenheid willen nemen en deze dan op te delen in 1000 millicirkels en verder in microcirkels, enz. De in de techniek gebruikelijke term omwentelingen per tijdseenheid maakt dan gebruik van dezelfde officiële eenheid.

Veel eenheden hebben voorvoegsels. Het meest bekend is de cm. Toch geef ik de voorkeur om zoveel mogelijk in stappen van duizend te werken. Als je gewend bent aan cm, dm, hm, enz. is het geen ramp maar ik heb wel gehoord dat kinderen die dit alles moeten gaan leren, er problemen mee hebben. In de weerkunde wordt de hoeveelheid regen uitgedrukt in mm en de hoeveel sneeuw in cm: onlogisch. Dus: als de meter te groot is, kun de beter de millimeter gebruiken. Onder de mm werkt men ook in stappen van 1000. Naar boven toe ligt het weer iets anders. Gelukkkig wordt de dam en hm niet zoveel gebruikt en is de km de grootste eenheid. Graag zou ik zien dat men ook de megameter zou gaan gebruiken: de omtrek van de aarde is dan 40 Mm, enz. Waarom niet?!
Als oppervlakte wordt vaak de hectare (ha, 10 000 m2) gebruikt. Zoals uit het voorgaande blijkt, ben ik hier ook niet gelukkig mee. mm2 en km2 vind ik beter al blijf ik moeite houden met mij een goede voorstelling te vormen van de oppervlakte. Meer mensen hebben hier moeite mee en grote oppervlakten worden wel vaak vergeleken met bijv. de provincie Utrecht. Zou het misschien een idee om de wortel uit het getal te nemen? In plaats van 10 000 km2 spreken over: oppervlakte gelijk aan 100 km in het vierkant: dat lijkt mij aanschouwelijker.

Er zijn eenheden met een ongelukkig gebruikelijk voorvoegsel. Eén hiervan is de deciBel. Waarom niet gewoon Bel of milliBel. Dan is er de hectoPascal. Dit wordt gebruikt om dezelfde getallen te krijgen als bij de millibar, die nog niet zo lang geleden de gebruikelijke eenheid was om de luchtdruk aan te duiden. In de VS is het al gebruikelijk om kiloPascal te gebruiken (dus: 1003 hPa = 100,3 kPa). Ik heb vaak kritiek op de Amerikaanse eenheden, maar in dit geval zou ik ook voor de kPa kiezen.

Om een gedeelte van iets aan te geven, wordt vaak de procent gebruikt. Om bovengenoemde redenen zou ik liever promille gebruiken; bij de hoeveelheid alcohol in het bloed, wordt dit al gedaan.

Eenheden die geen SI-eenheden zijn maar er een veelvoud van 10 van verschillen zodat je dezelfde cijfers houdt, heb ik niet zoveel problemen mee, als het zinvol is. Het bekendste geval is de liter. Het verchil tusssen m3 en mm3 is wel erg groot. Maar als de liter te groot is, gebruik dan de ml en niet de cl of dl.

Natuurlijke eenheden kunnen ook zinvol zijn en beter dan de SI-eenheden: om nou de leeftijd van het heelal uit te drukken in seconden met een krachtig voorvoegsel...
Het vermogen van een voertuig uitdrukken in pk: het heeft niet mijn voorkeur maar nou ja.
De druk uitdrukken in mm kwik: hier heb ik meer moeite mee. Het is geen natuurlijke eenheid maar een meeteenheid, die lang niet altijd op die manier gebruikt wordt. Dus: gebruik de Pascal, of de atmosfeer dat wel een natuurlijke eenheid is.
De temperatuur uitdrukken in Kelvin: De Celciusschaal maakt gebruik van in het dagelijks leven geschiktere natuurlijke eenheden en graadverschillen is in beide gevallen hetzelfde, dus het blijven gebruiken van de Celciusschaal vind ik uitstekend. In de Fahrenheidschaal is de menselijke lichaamstemperatuur als aftelpunt ook wel logisch, maar het nulpunt is vergezocht en de graadverschillen zijn anders, dus deze schaal vind ik een slecht alternatief.
Het in de kernfysica gebruikelijke electronvolt is te beschouwen als een natuurlijke eenheid dus daar val ik niet over.

De grootste ergernis bij mij vormen de Engelse eenheden zoals de inch, de voet en de twee soorten mijlen. Als er aanleiding toe was, heb ik ook al brieven gestuurd naar tijdschriften maar die zijn niet geplaatst zodat ze niet op mijn website staan. Het is in ieder geval wel gebleken dat veel meer mensen tegen deze eenheden zijn. Samengevat komt mijn commentaar neer op het volgende. Het SI-stelsel is internationaal aanvaard als het officiële stelsel. Landen als Engeland, Australië en Canada gaan geleidelijk over. Dat de ouderen daar moeite mee hebben, heb ik volkomen begrip voor. Maar in de VS houdt men halsstarrig vast aan de oude eenheden en door hun exportproducten wordt ons die eenheden opgedrongen. En als wij in Europa die eenheden maar braaf overnmenen, zal er in de VS ook geen enkele aanleiding zijn om te veranderen en blijven wij aan het omrekenen. Ik hoop dat ik het nog eens zal meemaken dat de grootte van computermonitoren in cm of nog beter in mm zal worden uitgedrukt.

Dan zijn er nog eenheden die ik graag vervangen zou zien en die niet landgebonden zijn.
Eén hiervan is de calorie (terwijl men meestal ook nog kilocalorie bedoelt) in de voedingsleer e.d. Alle andere soorten energie worden in Joule uitgedrukt, ook in de elektriciteitsleer, al wordt het niet zo genoemd, maar 1 Wattseconde = 1 Joule.
Gewichten van baby's worden nog steeds meestal in ponden uitgedrukt; of in grammen en daar is uiteraard niets mis mee, maar in kilo's zelden of nooit.
De officiële eenheid van tijd is de seconde. Toch wordt vaak de minuut gebruikt. De minuut heb ik altijd een lastige eenheid gevonden: te weinig om er iets in te doen en te lang om te wachten tot die om is. Als op het nieuws bijv. een dijk is doorgebroken, wordt vaak de snelheid van het water uitgedrukt in liter per minuut. Ik krijg dan wel een vaag idee van de snelheid maar bij liters of m3 per sekonde is veel makkelijker een beeld te vormen van de snelheid. Bij omwentelingen per minuut, wat in de techniek gebruikelijk is, geldt hetzelfde. Dan de snelheid in het verkeer: km/uur is gebruikelijk en zijn we ook aangewend. Er zijn tv-programma's over verkeersveiligheid en bij overtredingen van de maximumsnelheid wordt vaak aan de overtreder de snelheid via een tabel omgerekend naar m/s om duidelijk te maken hoe groot de snelheid eigenlijk is, dus m/s is veel duidelijker.

Er zijn drie verschillende datumformaten. Het Amerikaanse datumformaat is maand-dag-jaar; dit is onlogisch: je gaat van een middengrote tijdseenheid naar een kleinere en daarna weer naar een grotere (dus weer de Amerikanen die het bederven). Wij zijn gewend aan dag-maand-jaar: dit is logischer: je gaat van klein naar groot. Het officiële datumformaat: jaar-maand-dag vind ik het beste: van groot naar klein en dat is ook bij de kleinere tijdseenheden gebruikelijk: uur-minuut-seconde. Dus ik zou graag dit formaat ingevoerd zien.

In een gepubliceerde brief heb ik het indertijd gehad over de parsec en andere lengte-eenheden in de sterrenkunde (Publicaties / Marlex van Keulen (Groningen) (1978) Zenith 10, 353, 'SI-eenheden'). Het aantal voorvoegsels is inmiddels uitgebreid zodat ook het SI-stelsel op maat is gemaakt voor de sterrenkunde. Waar ik ook aangedacht heb, is de invoering van het metrisch lichtjaar, al weet ik niet of we die kant op moeten. Wat ik bedoel is het volgende. In de schaatssport is een van de gebruikelijke afstanden de 1500 m. Deze afstand wordt wel de metrische mijl genoemd omdat 1500 m bij benadering gelijk aan een echte mijl. Je zou op dezelfde manier het metrisch lichtjaar kunnen definiëren als exact 1016 m; deze eenheid wijkt slechts 5 % af van een echt lichtjaar. De cijfers komen dan exact overeen met die in metrische eenheden en om een voorstelling te maken van afstand en tijd maakt die 5 % niets uit.

→ [
Begin ]